Yeni Türk Ticaret Kanunuyla (yTTK); ortaklıkların, ortaklık dışından bağımsız denetimi kavramı getirilmiş. Bununla birlikte, bağımsız denetçilerin denetim faaliyetlerinin ve bu bağımsız denetimin standartlarının belirlenmesi ve denetçilerin denetlenmesi için etkin ve yetkili bir üst makam oluşturulmuştur. Daha sonra 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (660 sy KHK) ile kamu tüzel kişiliğine sahip ve idari yönden özerk yapıda olan bağımsız “Kamu Gözetim, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu” (Kamu Gözetimi Kurumu) kurulmuştur. 660 sy KHK, yTTK’da değişiklikler yapmıştır ve yTTK’da aynı konuda getirilmiş olan Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu ortadan kaldırılmış, yerine Kamu Gözetim Kurulu getirilmiştir. Bu kurum bağımsız denetim yapan kişi ve ortaklıkları yetkilendirecek, denetleyecek ve denetim işine ilişkin standartları oluşturacaktır.
Kamu Gözetim Kurulu, defter tutma yükümlülüğünde olanların, finansal tablolarını hazırlarken uyması gereken (uluslar arası standartlar ile uyumlu) muhasebe standartlarını belirler. Ayrıca bu konuda ikincil düzenlemeleri yapar. Türkiye Muhasebe Standartlarını belirleme ve yayınlama yetkisi sadece Kamu Gözetim Kurulunundur. Kamu Gözetim Kurulu, Türkiye Muhasebe Standartlarını belirlerken Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile tam olarak uyumlu olmak zorundadır. Ortaklıklar da, finansal tablo ve ticari defterlerini, bu belirlenen standartlara uygun olarak hazırlamak zorundadırlar. Kamu Gözetim Kurulu bu standartları belirleyene kadar, mevcut düzenlemelere uyulamaya devam edilecektir.
Kamu Gözetim Kulununun, bağımsız denetim alanında çok önemli görev ve yetkileri bulunmaktadır. 660 sy KHK’nın 9. maddede bu görevler şu şekilde sayılmıştır:
Bağımsız Denetim Kurulunun yaptığı düzenleyici işlemler ve denetleyici kararlara karşı Danıştay’da (ilk derece mahkemesi olarak) dava açılabilir.
Bağımsız denetim, Bağımsız Denetçi (BD) ve Bağımsız Denetim Kurumları (BDK) tarafından yapılacaktır. BDK’lar; bağımsız denetim yapmak üzere Kurum tarafından yetkilendirilen sermaye ortaklıklarıdır. BDK’lar; anonim, limited veya sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklık biçiminde kurulabilir.
Bağımsız denetçi ise, bağımsız denetim yapmak üzere Yeminli Mali Müşavirler ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler arasından Kurum tarafından yetki verilen kişilerdir.
Kamu yararını ilgilendiren kuruluşların denetimi (BD’ler değil) sadece BDK’lar tarafından yapılabilir. Kamu yararını ilgilendiren kuruluşların örnekleri; halka açık anonim şirketler, bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri, faktoring şirketleri, sermaye piyasası kurumları, emeklilik fonları, varlık yönetim şirketleri, ihraççılar ve finansman şirketleridir.
Kamu Gözetim Kurumu, BDK’lar tarafından gerçekleştirilen denetim faaliyetlerinin düzenlemelere uygunluğunu, BDK’ların denetim faaliyetleri için harcadığı kaynakların niteliğini ve niceliğini, denetim ücretini, BDK’ların iç kontrol sistemlerini denetler. Kurum, kamu yararını ilgilendiren kuruluşların denetimini yapan BDK’ları 3 yılda bir, diğer BDK’ları 6 yılda bir denetler. Kurum bu denetimleri kendisi yapabileceği gibi; Gümrük ve Ticaret bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, BDDK, SPK ve EPDK’nın denetim birimleri aracılığı ile de denetleyebilir. İnceleme sonuçlarını her yıl bir raporla açıklar.
BDK ve BD’ler, bağımsız denetim standartlarına aykırı olarak denetim faaliyeti yürütmeleri ve raporlarında eksiklik, yanlışlık ve yanıltıcı bilgiler bulunması hallerinde, verdikleri zararlardan hukuken sorumlu olacaklardır. Denetçi sorumluluğunun düzenlendiği yTTK m.554 hükmüne göre; denetim görevinin hiç veya gereği gibi yerine getirilmemesi nedeniyle uğranılan zararlardan bağımsız denetim yapan kişi ve kuruluşlar; ortaklığa, pay sahiplerine ve ortaklık alacaklılarına karşı sorumludur. Ayrıca zarar gören herkes, haksız fiil hükümlerine göre (yTBK m.49) uğradığı zarların giderilmesini denetçiden isteyebilir.
Denetim raporu, Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edilir ve ortaklığın internet sitesinde yayınlanır. Bu nedenle denetçi görüşü, sadece pay sahiplerine sunulmaklan bir bilgi değildir, kamuya açıklanan bir bilgi niteliğindedir. Denetim bilgilerinin kamuya açıklanmasındaki amaç; ortaklığın finansal bilgilerinin pay sahipleri, ortaklık alacaklıları ile birlikte, ortaklık ile ticari ilişkiye girecek kişilere, gelecekteki yatırımcılara, kredi veren kişilere güvenilir bir şekilde açıklanmasıdır. Bu nedenle bu hüküm bir koruma normudur ve bilginin doğru açıklanmaması nedeniyle ve bu bilgiye güvenerek hukuki işlem yapan bütün kişiler uğradıkları zararlardan dolayı denetçiye başvurup zararlarının tazminini isteyebilirler. Denetim görevinin gereği gibi yerine getirilmemesi nedeniyle ortaya çıkan zararların karşılanması için sorumluluk sigortası yaptırılması zorunludur.
Görüldüğü gibi, ticari ortaklıkların bağımsız denetimi konusunda, Uluslararası standartlara uygun düzenlemeler yapılmıştır. Getirilmiş olan bağımsız denetim düzenlemeleri ile, bundan sonra ticaret hayatında daha güvenilir ve sağlıklı ortaklıkların faaliyet gösterdiğini görmek umudundayız.
Sitemizdeki tüm yazı ve makalelerin telif hakları tarafımıza ait olup, kaynak ve site adresimiz belirtilerek kullanılabilir.
