Yeni Ticaret Kanunu (TTK) ile getirilen önemli bir yenilik de bağımsız denetimdir. Bağımsız denetimi, ya tüzel kişilik olan Bağımsız Denetim Kurumları (BDK) ya da gerçek kişi olan Bağımsız Denetçiler (BD) yapacaktır. Bağımsız denetimin standartları, tek bir kurum tarafından belirlenecektir ve böylelikle şirketlerin denetimindeki farklı uygulamalara son verilmiş olacaktır. TTK ile bağımsız denetim yapan BDK ve BD’lerin uygulayacakları standartları belirleyen ve BDK ile BD’leri denetleyen bir üst kuruluş kurulmuştur. Böyle düzenlemelere neden gerek duyulduğunu anlamak için ABD ve AB (Avrupa Birliği) ülkelerinin yaşamış olduğu süreçlere bakmak gerekir.
Sermaye piyasalarının gelişmiş olduğu ABD ve AB ülkelerinde, denetim standartları uzun yıllardır ayrıntılı ve gelişmiş düzeydeydi. Bu gelişmiş standartlara rağmen 2000’li yıllarda ABD ve AB ülkelerinde birçok muhasebe yolsuzlukları yaşanmıştır. Gelişmiş denetim standartlarına rağmen bu muhasebe yolsuzluklarının neden ortaya çıktığı araştırıldığında, en önde gelen nedenin denetçilerin bağımsızlığının yeterli derecede sağlanamamış olduğu ve denetçilerin denetim görevlerini yeterli doğrulukta yapmamış oldukları görüldü.
ABD’deki finansal piyasalarda ortaya çıkan yolsuzluklar sonucu halkın piyasalara güveni sarsıldı. Bu yolsuzlukların en önemlisi ve en bilineni; Enron Ortaklığının ve Andersen Denetim Kuruluşunun içinde bulunduğu muhasebe yolsuzluğudur. Aynı dönemlerde AB ülkelerinden; İtalya’da Parmalat, Hollanda’da Ahold ortaklıklarında da benzeri yolsuzluklar ortaya çıkmıştır.
ABD’de halkın güveninin sarsılması üzerine, ticari ortaklıkların yönetiminde, denetiminde ve muhasebe uygulamalarında önemli değişiklikler yapan bir yasa çıkartılmıştır (Sarbanes-Oxley Act). ABD, bu Yasa ile bağımsız denetçilerin bağımsızlığını korumayı, şirket yöneticilerinin sorumluluklarını arttırmayı ve finansal tabloların güvenilirliğini sağlamayı amaçlamıştır. Ayrıca bu yasa ile ABD Kamu Gözetim Kurulu (PCAOB) kurulmuştur. Bu kurul, bağımsız denetçilerin gözetimini ve denetimini yapmakla görevlidir. Denetçilerin denetim görevi yapabilmek için PCAOB’nın tuttuğu sicile kayıtlı olmaları gerekmektedir.
ABD’de yapılan bu düzenlemeler üzerine AB üyesi ülkeler de benzer düzenler yapmak gereği duymuşlardır. Avrupa Birliği, 2006 yılında bir Direktifle (2006/43/EC), ortaklıkların denetiminin, denetim yapılacak üye devletin onaylandığı denetçiler tarafından yerine getirilmesi gerektiği ve gerekli kalite güvence sistemlerinin kurulması gerektiği belirtilmiştir. Bu Direktifte ayrıca, denetçi ve denetim firmalarının kamu gözetimine tabi olacağı, bu kamu gözetim sisteminde denetçilerin ve denetim firmalarının onaylanması, tescili, mesleki standartlarının belirlenmesi, kontrolleri, eğitimleri, soruşturulması gibi sistemlerin kurulması gerektiği ve her üye devlette kurulan kamu gözetim sistemleri arasında etkin işbirliği sağlanması gerektiği belirtilmiştir. AB içindeki yasal denetçilerin ve denetim firmalarının koordinasyonunun sağlamak için Avrupa Denetçilerinin Gözetim Kurulları Grubu (EGAOB) kurulmuştur.
Yabancı bir ülke denetçisinin, ABD veya AB ülkelerinde faaliyet gösteren bir ortaklığı denetleyebilmesi için ABD veya AB Kamu Gözetim Kurumuna (PCAOB veya ECAOB’ye) kayıtlı olması ve bu Kamu Gözetim Kurumu tarafından denetlenmesi gerekir. Ancak, yabancı denetim kurumunun, kendi vatandaşı olduğu ülkede, ABD veya AB’de bulunan gözetim sistemlerine denk bir kamu gözetim sisteminin kurulmuş olması durumunda, yabancı denetçi kendi faaliyette bulunduğu ülkenin kamu gözetim kurulu tarafından denetlenebilecektir. Bu nedenle Ülkemizde, denetim kuruluşlarını denetleyen güvenilir bir kamu denetim sistemi kurulmuştur. Yeni TTK’da ve daha sonra çıkan 660 sayılı KHK’da bağımsız denetim ile bu denetimin denetlenmesi için gerekli kamu denetim sistemi konularında önemli düzenlemeler yapılmıştır.
Sitemizdeki tüm yazı ve makalelerin telif hakları tarafımıza ait olup, kaynak ve site adresimiz belirtilerek kullanılabilir.
