Başkanlık sistemi ve parlamenter sistem, iki ayrı sistemdir ve ikisinin de güçlü ve zayıf yanları bulunmaktadır. Birinin güçlü yanı diğerinin zayıf yanını oluşturur. Bu sistemlerden birinin seçilmesi ülkenin tercihine kalmıştır.
BAŞKANLIK SİSTEMİNİN GÜÇLÜ YANLARI
Başkanlık sisteminin Parlamenter sistemden başlıca üç üstünlüğü vardır.
Birincisi; Başkanlık sistemi istikrarlı bir yönetime yol açar. Başkanlık Sisteminde hükümet krizi olma ihtimali yoktur. Yürütme güvensizlik oyuyla görevden alınamaz.
İkincisi, başkanlık sistemi güçlü bir yönetim sağlar. Devletin bir kişi tarafından yönetilmesi güçlü bir yönetim şeklidir. Başkanın halk tarafından seçilmesi, başkana büyük güç ve saygınlık sağlar. Bununla birlikte, başkanlık sisteminde, başkanın seçildiği süre boyunca görevde kalacağı kesin olduğundan, başkan yönetim politikalarını kimseden korkmadan uygulayabilir.
Başkanlık sisteminin üçüncü güçlü yönü, daha demokratik bir yönetim şekli olmasıdır. Daha demokratik olmasının ilk nedeni, başkanın doğrudan doğruya halk tarafından seçilmesidir. Ayrıca, parlamenter sisteme göre, başkanlık sisteminde yürütme organına hesap sorulabilirlik daha kolaydır. İşler kötü gittiğinde bunun sorumlusu direkt olarak başkan olacaktır, halk başkandan hesap sorabilecektir. Başkanın suçu üstüne atabileceği başka organ yoktur. Daha demokratik bir yönetim olmasının bir diğer nedeni de; başkanı seçen halk kimin yönetimin başı olacağını bilerek oy vermektedir. Oysa parlamenter sistemde bir parti temsilcileri için oy veren seçmen, partinin hangi kişiyi başbakan olarak destekleyeceğini bilemeyeceği gibi, koalisyon oluşması halinde hangi partilerin koalisyon kuracağını da bilememektedir.
BAŞKANLIK SİSTEMİNİN ZAYIF YANLARI
Başkanlık sisteminde rejim krizleri doğabilir ve bu durumda yasama organının başkanın güvensizlik oyuyla görevine son verme imkanı bulunmamaktadır. Bunun sonucu olarak, başkanlık sisteminde başkan ile yasama arasında uzmaşlık ve buna bağlı bir kriz çıkarsa, yeniden seçime gidilerek krizi çözme imkanı bulunmamaktadır.
Bir kez seçilmiş başkan, daha sonra halkın desteğini yitirmiş olsa bile görevinden alınamaz. Süresinin sonuna kadar görevinde kalır. Bununla birlikte uzlaşmaz bir yasama organı karşısında başkanın yapabileceği bir şey de bulunmamaktadır.
Başkanlık sisteminde hem başkan, hem de yasama organı halk tarafından seçildiği için, ayrı ayrı meşruluk iddiasında bulunmaları mümkündür. Başkan ile yasama organının çoğunluğunun farklı partilerden olması durumunda, işbirliği yapmayı başaramazlarsa sistem kilitlenebilir.
Başkanlık sisteminde kazanan her şeyi kazanır. Kaybeden ise bir dahaki seçime kadar her şeyi kaybedecektir. Bu nedenle başkanlık sisteminde siyasal kutuplaşmalar ve gerilimler doğabilir.
Son olarak da şunu söyleyebiliriz; yönetimin tek kişinin iktidarında olması nedeniyle halk tarafından seçilin başkanın iktidarı kişiselleştirmesi mümkün görünmektedir.
PARLAMENTER SİSTEMİN GÜÇLÜ YANLARI
Parlamenter sistemin güçlü yanları, başkanlık sisteminin zayıf yanlarıdır. Parlamenter sistemin zayıf yanları ise başkanlık sisteminin güçlü yanlarını oluşturur.
Parlamenter sistemde siyasi tıkanıklıkların çözümü için bazı yollar vardır. Yasama ve yürütmenin elinde “güvensizlik oyu” ve “yasama organını feshi” olmak üzere karşılıklı araçlar bulunduğu için, krizlerin (teorik olarak) çözülmesi mümkündür.
Bakanlar kurulu ve yasama meclisi arasında sürekli etkileşim vardır ve halkın desteğini yitirmiş bir hükümet, görev süresinin sonunun beklemeksizin, parlamento tarafından değiştirilebilir.
Parlamenter sistemde kutuplaşma olmaz. Çünkü kazanan her şeyi kazanmaz, kaybeden ise sistemden dışlanmaz ve muhalefet olur.
Parlamenter sistemde devlet başkanı (Cumhurbaşkanı) partiler üstüdür ve uzlaştırıcı bir rol oynar.
PARLAMENTER SİSTEMİN ZAYIF YANLARI
Parlamenter sistemin en zayıf yanı, istikrarsız hükümetlere yol açmasıdır. Bu sistemde potansiyel bir istikrarsızlık bulunmaktadır. Belçika, Danimarka, Finlandiya, Hollanda, Norveç, İsveç gibi başarılı örneklerde bile hükümetlerin ortalama ömrü 22 aydır. Bu süre ise istikrarlı bir yönetim yaratmak için çok kısa bir süredir. Bazı ülkelerdeki başarısız örneklerde, hükümet süreleri nadiren bir yılı geçmiştir.
Parlamenter sistem zayıf hükümetlere yol açar. Bunun en önemli nedeni koalisyon hükümetleridir. Koalisyon hükümetleri, sistemin doğası gereği birbirlerine rakip olan farklı partilerden oluşur ve uzlaşmaları çoğu zaman pek mümkün olmaz. Bu nedenle koalisyon hükümetleri, hiçbir şey yapmayarak çalışma sürelerini uzatmaya çalışmaktadır.
Parlamenter sistem kalitesi düşük bir demokrasiye yol açar. Sadece Parlamento seçimle gelir. Ancak seçmen seçimde oy verirken, başbakanın kim olacağını, koalisyon olursa hangi partilerin bu koalisyonda bulunacağını, tek parti başa gelse bile başbakanın kim olacağını bilmeden oy kullanmak zorundadır. Halk, hükümeti doğrudan doğruya belirleyememektedir. Bununla birlikte, ülkede işler kötü gittiğinde bunun sorumlusunu tespit edebilmek de çoğu zaman mümkün olmamaktadır. Hükümetin birden çok partiden oluştuğu durumlarda sorumlunun tespiti hiç mümkün olamamaktadır.
Ancak şunu da belirtmek gerekir ki; çoğunluk seçim sisteminin uygulandığı ve disiplinli iki-parti sisteminin bulunduğu İngiltere’de parlamenter sistem gayet istikrarlı ve güçlü hükümetler yaratabilmektedir. Fransa ve Almanya, Parlamenter sisteme bazı yöntemler ekleyerek güçlü ve istikrarlı yönetimler yaratmıştır.
Sitemizdeki tüm yazı ve makalelerin telif hakları tarafımıza ait olup, kaynak ve site adresimiz belirtilerek kullanılabilir.
