İŞÇİNİN DAVRANIŞLARI NEDENİYLE FESİH

Av.Dr.Serdar TAHTAKIRAN (16.10.2015) tarihinde yazdı

 

İŞÇİNİN YETERSİZLİĞİ VE DAVRANIŞLARI NEDENİYLE FESİH

Öncelikle iki kavramı net bir şekilde tanımlamamız lazım;

HAKLI FESİH      : Bu yazıda işverenin ahlak ve iyiniyet kaidelerine aykırılıktan kaynaklanan haklı feshinden bahsediyorum (İş Kanunu md.25/II). İşverenin kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı ödemeksizin ve ihtar çekmesine gerek kalmaksızın derhal feshi. Haklı fesih halleri ağır hallerdir ve işe işçi işe iade davasını kazanamayacağı gibi kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı da alamaz. (Not; İşverenin diğer haklı fesih sebeplerinde (İş Kanunu md.25/I, III, IV) ihbar süresine uyulmaz ancak kıdem tazminatı ödenir.)

GEÇERLİ FESİH  : İşverenin, işçiyi İş K.17-21 maddelerinde düzenlenen, ihbar süresine uyarak (veya ihbar tazminatı ödeyerek) ve kıdem tazminatını ödeyerek işten çıkartmasına imkan sağlayan sebepler. Bu GEÇERLİ FESİH sebepleri varsa ve uygun şekil şartlarına uyularak işten çıkartma prosedürleri yerine getirilirse, işçi açacağı İŞE İADE DAVASINI kazanamayacaktır. Bu geçerli sebepler olsa bile gereken şekil şartlarına uyulmadan yapılacak fesihte işe iade davasını işçi kazanır.

SÜRELİ FESİH     : Geçerli fesih halinde ihbar süresine uyarak İş Kanunu md.17’ye uygun fesih.

Haklı Fesih ve Geçerli Fesih halleri arasındaki ayrımın kriterleri;

• Geçerli nedenlerle haklı nedenler arasındaki farklılık, iş sözleşmesinde taraflar arasında bulunması gereken güven ilişkisinin sarsılması ve güvenini temelden çökmesidir.
• İş ilişkisine devam diğer taraf için dürüstlük kuralları gereği çekilmez hale gelmişse, güven temeli çökmüş kabul edilir ve haklı fesih hakkı ortaya çıkar.
• Buna karşılık işçinin davranışı taraflar arasında bulunması gereken güven temelini çökertecek ağırlıkta bulunmamakta, iş ilişkisine devamı tam anlamışla çekilmez hale getirmemekle beraber, işin  normal işleyişini bozuyorsa, işyerindeki uyumu olamaza yönde etkiliyor ve bu nedenle işverenden iş ilişkisine devamı makul ölçüler içinde beklenemiyorsa İş Ka.md.18/1 gereği Geçerli Fesih hakkı doğar. Bu durumda temel çökmemiştir ama işçinin davranışı iş ilişkisinde bulunması gereken güveni işverenden bu iş ilişkisine devamı beklenemeyecek ölçüde sarsmıştır.
• Geçerli feshe neden olan işçi davranışı ile haklı fesih nedenlerinin ayrılmasında işçinin kusurunun derecesi de bir ölçüttür. İşçinin ağır kusurlu davranışları kular olarak işveren lehine haklı nedenle derhal fesih hakkının doğumuna yol açar Buna karşılık, ağır kusur derecesine ulaşmayan işçinin kusurlu davranışlarına dayanarak işveren geçerli fesih  hakkını kullanabilir.

Konumuza ilişkin geçerli fesih nedenlerinden kısa bir özet yaparsak;

• İşverenin süreli esih hakkını kullanmasını kullanabileceği işçinin yetersizliği ve davranışları, MD.25’de belirtilen haklı fesih halleri kadar ağırlıklı olmayan, işyerinin normal işleyişini ve yürüyüşünü bozan, işyerindeki uyumu olumsuz etkileyen, işgörme borcununun gerektiği gibi yerine getirilmesini engelleyen hallerdir.
• İşçinin mesleki yetersizliği (performansı) kural olarak GEÇERLİ FESİH nedenidir. Kanun gerekçesinde belirtildiği üzere; işçinin aynı ve benzer işi görenlerden ortalama olarak daha az verimde ve daha düşük performanla çalışması geçerli bir fesih nedenidir.
• İçinin verimsizliğini ispatlamak işverenin yükümlülüğüdür. İşyerinde düzenli, objektif bir performans değerlendirme sistemi olmalıdır.
• Yargıtayın aradığı bazı gereklilikler şunlardır; Performans değerlendirme kriterleri önceden saptanmalı ve işçiye tebliğ edilmelidir, performansının düşüklüğü işçiye yazılı olarak bildirilmelidir, ne şekilde performansının düşük olduğu bu yazıda bildirilmelidir, sonraki süreçte kendisinden ne beklendiği işçiye bildirilmelidir, beklenen iş ve kişisel gelişim hedeflerinin neler olduğu açıklanmalıdır.
• İşçinin davranışlarından kaynaklanan geçerli fesih nedenlerinin bazıları şunlardır; arkadaşlarını işverene karşı kışkırtmak, işini uyarılara rağmen eksik, kötü veya yetersiz olarak yerine getirmek, işyerinde rahatsızlık yaratacak şekilde çalışma arkadaşlarından borç para istemek, sık sık işe geç gelmek …
• İş K. md.25/II-g gereği, işçinin izin almaksızın ve haklı nedene dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa tatil gününden sonraki işgünü ya da bir ayda üç işgünü işe gelmemesi haklı fesih nedenidir. İşçi bu hükümde öngörülen limitleri almaksızın devamsızlık yapıyorsa ve her ay düzenli olarak bu devamsızlığı sürdürüyorsa haklı fesih hakkı doğmaz ancak geçerli fesih sebebi doğmuş olur.
• İçi izin almaksızın sık sık iş süresinini bitiminden önce işten ayrılası da geçerli fesih nedenidir. Ancak Fransız Yüksek Mahkemesi; işçinin iş süresinin bitiminden birkaç dakika önce duş almak için işi bırakmasını geçerli fesih sebebi saymamıştır.
• İş K.md.25/II-h gereği; işçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi haklı fesih nedenidir. Buna karşılık, işin uyarılara rağmen eksik, kötü veya yetersiz olarak yerine getirilmesi geçerli fesih nedenidir. İşçi uyarılara rağmen görevini hiç yerine getirmezse haklı fesih nedenidir, eksik, kötü, yetersiz biçimde yerine getirirse geçerli fesih nedenidir.
• İşçinin işini aksatarak işyerinde dolaşması, devamlı esas çalışma yerinin dışında bulunması, uzun sohbetlerde bulunması geçerli fesih nedenidir.

Bu yazı, Prof.Dr.Sarper SÜZEK’in İş Hukuku  (10.Bası) kitabından yararlanılarak hazırlanmıştır. (sf.569-585)

İyi çalışmalar dilerim.

Av.Dr.Serdar TAHTAKIRAN

 

 

 

Sitemizdeki tüm yazı ve makalelerin telif hakları tarafımıza ait olup, kaynak ve site adresimiz belirtilerek kullanılabilir.